Wat is een opgeblazen gevoel, opgezette buik en Abdominophrenische Dyssynergie (ADP) en wat kun je eraan doen?

Veel mensen met het prikkelbare darm syndroom (PDS) of functionele darmklachten ervaren iets erg frustrerends: hun buik zwelt plotseling op en steekt naar voren, soms alsof ze enkele maanden zwanger zijn. Lange tijd werd gedacht dat dit simpelweg werd veroorzaakt door te veel gas in de darmen. Recente studies hebben echter ons begrip van dit probleem veranderd. 

Opgeblazen gevoel vs. opgezette buik – wat is het verschil? 

Het is handig om deze twee termen te begrijpen: 

• Opgeblazen gevoel (bloating) = een gevoel van druk, volheid of ongemak. 

• Opgezette buik (distentie) = een zichtbare zwelling of uitzetting van de buik. 

Je kunt een opgeblazen gevoel hebben zonder dat je buik zichtbaar opzwelt. Je kunt een opgezette buik hebben zonder je opgeblazen te voelen. Of je kunt beide tegelijkertijd ervaren. 

Opgezette buik is meer dan alleen gas 

Onderzoekers ontdekten dat bij veel patiënten met zichtbare opgezette buik het probleem niet werd veroorzaakt door een toename van gas of darminhoud. 

Beeldvorming liet zien dat de buik naar buiten wordt geduwd omdat het diafragma en de buikspieren verkeerd samenwerken. 

Dit staat bekend als abdominophrenische dyssynergie (ADP), een soort miscommunicatie tussen de darmen en de spieren van je core. Waarom dit precies gebeurt, begrijpen we nog niet volledig. 

Wat is het diafragma? 

Het diafragma is een dunne, koepelvormige spier die een belangrijke rol speelt bij het ademen. Bij inademing beweegt het naar beneden om ruimte te maken voor de longen, en bij uitademing beweegt het omhoog om lucht naar buiten te duwen. 

Het diafragma ligt onder de longen en het hart en scheidt de borstholte van de buikholte. Het is verbonden met het sternum (borstbeen), de onderkant van de ribbenkast en de wervelkolom. 

Naast ademen helpt het diafragma om de druk in de buik te verhogen, wat belangrijk is voor verschillende functies: 

• Ondersteuning van stoelgang en urineren 

• Helpen voorkomen van brandend maagzuur door lichte druk op de slokdarm 

• Een doorgang bieden voor de slokdarm, bloedvaten en zenuwen tussen borst en buik 

Een reflex die verkeerd afgaat 

Normaal gebeurt het volgende tijdens de spijsvertering: 

• Het diafragma blijft ontspannen. 

• De diepe buik- en core-spieren blijven licht aangespannen, Deze samentrekking vergroot de buikholte om ruimte te creëren zonder dat de buik naar voren uitsteekt.

Bij mensen met ADP gebeurt het tegenovergestelde: 

• Het diafragma spant zich aan en duwt naar beneden.

• De buikspieren ontspannen en steken naar buiten. 

• Dit duwt de inhoud van de buik naar voren en naar beneden, waardoor zichtbare opgezette buik ontstaat. 

Dit wordt een viscero-somatische reflex genoemd — de darm stuurt een signaal dat een abnormale spierreactie veroorzaakt. 

Belangrijk: deze “uitduwbeweging” (opgezette buik) kan optreden zelfs als de hoeveelheid gas normaal is. 

Bron: Damianos JA, Tomar SK, Azpiroz F, Barba E. Abdominophrenic Dyssynergia: A Narrative Review. Am J Gastroenterol. 2023;118(1):41-45. doi:10.14309/ajg.0000000000002044 

Waarom gebeurt dit? Een miscommunicatie tussen darm en brein 

Deze reflex lijkt te maken te hebben met de gut–brain axis, het communicatienetwerk tussen je darmen en je zenuwstelsel. 

Bij een gevoelige darm (zoals vaak bij PDS) kunnen signalen uit de darmen versterkt worden. Het brein reageert op een manier die leidt tot: 

• Slechte coördinatie tussen diafragma en buikspieren 

• Verhoogd ongemak 

• Meer zichtbare opgezette buik 

Daarom zwelt de buik van sommige mensen al op na kleine maaltijden of zelfs zonder veel te eten. 

Dit laat zien dat: 

• Dieet- of gasverminderende strategieën niet altijd voldoende zijn. 

• Zichtbare zwelling is vaak een mechanisch probleem, niet alleen een spijsverteringsprobleem. 

• Diafragma en buikspieren een belangrijke rol spelen. 

• Behandelingen moeten zich richten op spiercoördinatie, ademhalingstraining en regulatie van het zenuwstelsel. 

Wat helpt bij abdominophrenische dyssynergie (ADP)? 

Onderzoek wijst op verschillende effectieve strategieën: 

Ademhalingsoefeningen 

• Technieken om diafragma en buikspieren te trainen kunnen opgezette buik verminderen. 

EMG-biofeedbacktherapie (door een getrainde professional) 

• Gespecialiseerde training helpt patiënten leren hun buikspieren beter te coördineren, soms met real-time beeldvorming of sensoren. 

Gedragstherapie & stressreductie 

• ADP is sterk verbonden met de gut–brain axis, dus gedragsinterventies kunnen klachten verminderen: 

• Darmgerichte hypnotherapie 

• Cognitieve gedragstherapie 

• Mindfulness-gebaseerde stressreductie 

Behandeling van bijkomende darmproblemen 

• ADP kan samen voorkomen met bijvoorbeeld PDS-constipatie, PDS-mixed of functionele constipatie. Behandeling hiervan (dieet, medicatie of bekkenbodemtherapie) kan ADP-symptomen verminderen. 

Samenvatting 

• Opgezette buik wordt niet altijd veroorzaakt door gas, ook al voelt het zo. 

• Opgezette buik kan komen door slechte coördinatie van diafragma en buikspieren, veroorzaakt door signalen vanuit de darm. 

• Begrijpen van dit mechanisme opent nieuwe behandelmogelijkheden, zoals spiercoördinatie, houding, ademhaling en darm-breincommunicatie. 

• Het is belangrijk alle mogelijke oorzaken te bekijken en hulp te zoeken bij een professioneel met de juiste opleiding. 

Hoe een geregistreerde diëtist kan helpen bij een opgeblazen gevoel en opgezette buik 

Diëtisten spelen een essentiële rol bij het evalueren en begeleiden van dit soort problemen — niet door overmatige dieetbeperkingen, maar door patronen te identificeren die druk in de buik, motiliteit en darm-brein-signalen beïnvloeden. 

Een diëtist kijkt naar: 

• Wat en hoe je eet 

• Je symptomen 

• Leefstijl en gewoonten 

Zo kan een diëtist aanpassingen adviseren die helpen bij gedeeltelijke of volledige verlichting, of doorverwijzen voor verder onderzoek als veranderingen in voeding en leefstijl onvoldoende resultaat geven. 

Dit voorkomt onnodige dieetbeperkingen die juist nieuwe problemen kunnen veroorzaken. 

Waarom het belangrijk is om met een gespecialiseerde diëtist te werken 

Voedingsadvies moet altijd wetenschappelijk onderbouwd, persoonlijk en veilig zijn. Helaas verspreiden veel Facebookgroepen, forums en ongereguleerde “therapeuten” verkeerde informatie, extreme diëten en onbewezen tests of supplementen, wat kan leiden tot schade. 

Voor spijsverteringsproblemen is het belangrijk een diëtist te raadplegen die gespecialiseerd is in darmgezondheid. Deze professionals begrijpen complexe aandoeningen zoals PDS, opgeblazen gevoel, constipatie, diarree en voedselgevoeligheden. Ze weten hoe darm, brein, stress en leefstijl elkaar beïnvloeden en kunnen persoonlijke strategieën ontwikkelen die de spijsvertering verbeteren en symptomen verminderen — terwijl het dieet veilig en compleet blijft. 

Een gespecialiseerde diëtist kan: 

• Identificeren wat echt belangrijk is voor jouw symptomen 

• Onnodige beperkingen vermijden terwijl je gezondheid verbetert 

• Signalen oppikken die minder ervaren hulpverleners kunnen missen 

• Gestructureerde, veilige en effectieve strategieën aanbieden 

• Advies duidelijk uitleggen, inclusief waarom bepaalde acties wel of niet aanbevolen zijn 

References 

1. Azpiroz F, Malagelada JR. Abdominal bloating. Gastroenterology. 2005;129(3):1060–1078. PMID: 16143134. 

2. Barba E, Burri E, et al. Abdomino-phrenic dyssynergia: A novel pathophysiological mechanism for abdominal distension in functional gut disorders. Gastroenterology. 2015;148(7):S508. 

3. Barba E, Quiroga S, et al. Abdominophrenic dyssynergia in patients with abdominal bloating and distension. Am J Gastroenterol. 2019;114(5):744–753. PMID: 30920423. 

4. Serra J, Azpiroz F, Malagelada JR. Bloating in functional gastrointestinal disorders. Gut. 2001;49(2):144–151. PMID: 11454799. 

5. Khalsa A, Camilleri M. Physiology and disorders of human gastrointestinal motility. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2020;17:77–89. 

6. Celenay ST, Polat A, et al. Diaphragmatic breathing exercises in functional disorders. J Urol. 2012;193(3):923–930. PMID: 22669134. 

7. Damianos JA, Tomar SK, Azpiroz F, Barba E. Abdominophrenic Dyssynergia: A Narrative Review. Am J Gastroenterol. 2023;118(1):41-45. doi:10.14309/ajg.0000000000002044