Retrograde Cricofaryngeale Dysfunctie – Niet kunnen boeren
- Ulrika Midner, diëtist
- 14 aug
- 2 minuten om te lezen
Heb je ooit het gevoel gehad dat er een ballon vastzat in je borst of keel die maar niet wilde knappen? Voor sommige mensen is dat dagelijkse realiteit. Het gevoel van druk, borrelende geluiden en vastzittende lucht kan overweldigend zijn – en het zit niet “tussen de oren”. Deze aandoening heeft een naam: Retrograde Cricofaryngeale Dysfunctie (R-CPD), ook wel bekend als het “niet kunnen boeren-syndroom”.
De meeste mensen boeren zonder erbij na te denken, maar bij R-CPD kan dat simpelweg niet.
Wat is R-CPD?
R-CPD is een aandoening waarbij je niet kunt boeren door een probleem met een spier in je keel: de cricofaryngeusspier. Deze spier maakt deel uit van de bovenste slokdarmsfincter – de “poort” tussen je keel en je slokdarm.
Normaal ontspant deze spier kort om lucht naar boven te laten ontsnappen wanneer je boert. Bij R-CPD werkt de spier wél normaal bij het slikken van eten of drinken, maar ontspant hij niet wanneer lucht naar buiten moet. Gevolg: lucht blijft vastzitten in maag en slokdarm en dat geeft vervelende klachten.
Hoe werkt boeren normaal?
Boeren (of oprispingen) is een reflex om overtollige lucht uit het spijsverteringsstelsel te laten ontsnappen. Normaal gaat dat zo:
Lucht komt in maag of slokdarm – bijvoorbeeld door lucht inslikken tijdens eten/drinken of door koolzuurhoudende dranken.
De onderste slokdarmsfincter ontspant, waardoor lucht omhoog kan komen in de slokdarm.
De bovenste slokdarmsfincter (met daarin de cricofaryngeusspier) opent kort om de lucht via de mond te laten ontsnappen.
Bij R-CPD gebeurt stap 3 niet: de bovenste sfincter blijft gesloten, waardoor de lucht opgesloten blijft.
Klachten
Mensen met R-CPD ervaren vaak een combinatie van klachten, zoals:
Niet kunnen boeren (vaak al sinds de kindertijd)
Opgeblazen gevoel en druk in borst, keel of buik
Borrelende geluiden in keel of borst
Overmatige winderigheid (omdat de lucht een andere weg zoekt)
Druk of pijn in borst of bovenbuik
Soms kortademigheid door druk op het middenrif
De klachten zijn vaak erger na maaltijden, vooral na snel eten, koolzuurhoudende dranken of gasvormende voeding.
Emotionele en sociale impact
De klachten zijn lichamelijk, maar hebben vaak ook emotionele gevolgen. Veel mensen vermijden sociale situaties, bepaalde activiteiten of voedingsmiddelen om ongemak of schaamte te voorkomen. Dit kan op termijn leiden tot stress, onzekerheid of somberheid.
Waarom de diagnose lastig is
R-CPD wordt pas sinds kort echt herkend. De klachten lijken veel op andere spijsverteringsproblemen zoals bijvoorbeeld:
Reflux (GERD)
Prikkelbaredarmsyndroom (PDS)
Aerofagie (overmatig lucht inslikken)
Functionele buikpijn of opgeblazen gevoel
Standaardonderzoeken zoals endoscopie of een slikfoto (bariumpap) laten vaak niets afwijkends zien. Daardoor lopen veel mensen jarenlang zonder juiste diagnose rond.
Hoe wordt R-CPD vastgesteld?
De diagnose wordt meestal gesteld door:
Uitgebreide anamnese: het levenslange onvermogen om te boeren is een belangrijk signaal.
Hoog-resolutie manometrie: een onderzoek dat de druk en ontspanning van de slokdarmspieren meet en kan aantonen dat de bovenste sfincter niet opent bij opstijgende lucht.
Soms wordt de diagnose bevestigd na succesvolle behandeling: als de klachten verdwijnen na therapie.
Wat is de oorzaak?
De precieze oorzaak is nog niet helemaal duidelijk, maar vermoedelijk gaat het om een neuro-musculair probleem: de zenuwen die de cricofaryngeusspier aansturen geven geen goed signaal om te ontspannen bij het boeren. Het slikken zelf verloopt normaal.
Behandeling
Het goede nieuws? R-CPD is goed te behandelen, dus zoek hulp bij een arts.
1. Botulinetoxine (Botox)-injectie
De meest effectieve behandeling is het inspuiten van een kleine hoeveelheid botulinetoxine in de cricofaryngeusspier. Dit ontspant de spier tijdelijk, waardoor lucht kan ontsnappen.
Zo werkt het:
De injectie verzwakt de spier net genoeg zodat deze opent wanneer dat nodig is.
Wordt meestal uitgevoerd door een KNO-arts onder narcose of lichte sedatie.
Resultaten:
Onderzoek laat zien dat 88–95% van de mensen weer kan boeren na behandeling.
Klachten zoals opgeblazen gevoel, borrelen en druk verdwijnen vaak direct of binnen enkele dagen.
Duur van het effect:
Bij veel mensen “leert” het lichaam opnieuw boeren, waardoor het effect blijft, ook nadat de Botox is uitgewerkt.
Soms zijn herhaalbehandelingen nodig na enkele maanden.
2. Chirurgische myotomie
Als Botox niet werkt, kan een gedeeltelijke cricofaryngeale myotomie – waarbij de spier gedeeltelijk wordt doorgesneden – blijvende verlichting geven. Dit is minder gebruikelijk en wordt alleen overwogen bij therapieresistente gevallen.
Tips voor het omgaan met R-CPD vóór of tussen behandelingen
Vermijd veel koolzuurhoudende dranken, zuig niet op harde snoepjes.
Eet rustig en slik minder lucht in.
Minimaliseer gasvormende voedingsmiddelen
Kies voor kleinere, vaker verdeelde maaltijden om drukopbouw te beperken.
Maak een korte, rustige wandeling na het eten om lucht naar beneden te helpen verplaatsen.
